một triệu phú người Nga đang cố gắng thay đổi số phận con người bằng cách truyền tải bộ não con người vào máy tính.

“Trong vòng 30 năm nữa”, Dmitry Itskov quả quyết, “Tôi sẽ làm cho nhân loại trường sinh bất tử”.

Ý tưởng này nghe có vẻ điên rồ, nhưng anh chàng hiền lành 35 tuổi này hết sức nghiêm túc trong phát ngôn của mình. Chính anh đã bỏ công việc hiện tại để cống hiến cho dự án vì nhân loại này.

“Tôi chắc chắn 100%  điều này sẽ xảy ra. Nếu không thì tôi đã không bắt đầu dự án”.

Đây là một tham vọng gây kinh ngạc. Nhưng liệu nó có thể xảy ra? Itskov không có quá nhiều thời gian để chứng minh những điều mình nói.

“Nếu như không có công nghệ trường sinh bất tử, tôi cũng sẽ chết trong vòng 35 năm nữa”, anh than vãn.

“Cái chết là điều không thể tránh khỏi – ít nhất tại thời điểm này – bởi chúng ta sẽ già đi và tế bào trong cơ thể sẽ mất đi khả năng tự hồi phục. Chúng ta trở nên dễ bị tổn thương trước các bệnh về tim mạch và các chứng bệnh khác liên quan, hiện nay đang giết chết 2/3 dân số”.

‎‎Tất cả các bằng chứng cho thấy trên l‎ý thuyết điều này có thể làm được. Sẽ rất khó khăn nhưng đây là điều có thể, theo lời ông Randal Koene, giám đốc Sáng kiến khoa học 2045.

Như vậy Itskov đang đánh cuộc vận may vào một dự án hết sức mạo hiểm. Anh đã hoàn toàn bỏ qua sự lão hóa và muốn sử dụng khoa học hiện đại để mở khóa bí mật bộ não con người. Truyền tải bộ não con người lên máy tính sẽ giải phóng con người khỏi những hạn chế về sinh học trong cơ thể.

“Mục tiêu cuối cùng trong kế hoạch của tôi là di chuyển cá tính con người sang một cơ thể mới”.

Itskov mong muốn biến điều không thể thành có thể bắt đầu từ những ngày thơ ấu lớn lên trong thập kỷ 80 ở Liên bang Xô Viết.

“Ước mơ lớn nhất của tôi là trở thành nhà du hành vũ trụ được bay vào không gian”.

Một cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng đã để lại ấn tượng rất mạnh: “Một người anh hùng đã uống thuốc trường sinh bất tử, sau đó bay vòng quanh Trái Đất. Bản thân tôi luôn tự hỏi: mình sẽ làm gì nếu trở nên bất tử”.

Liệu kế hoạch truyền tải bộ não của con người lên máy tính của Itskov chỉ là khoa học viễn tưởng hay không?

Giám đốc khoa học của Sáng kiến 2045 do Itskov khởi xướng là Tiến sĩ Randal Koene, một nhà thần kinh học đảm nhiệm vị trí giáo sư nghiên cứu tại Trung tâm Não bộ và Trí nhớ, Đại học Boston. Ông này khẳng định sẽ cười vào bất cứ lời nghi ngờ tính thực tế của dự án mà Itskov đang thực hiện.

“Tất cả các bằng chứng cho thấy về lý thuyết có thể làm được điều này – sẽ rất khó khăn nhưng đây là điều có thể”, ông này phát biểu. “Vậy nên bạn nói Itskov là một người có tầm nhìn, không phải là người điên rồ. Bởi vì nếu nói như vậy ẩn chứa hàm ý bạn nghĩ rằng đấy là điều bất khả thi, mà trường hợp này không phải như vậy”.

Khả năng trên lý thuyết mà Randal đề cập đến bắt nguồn từ câu hỏi về quá trình hoạt động của não bộ mà các nhà khoa học hiện nay vẫn chưa tìm được câu trả lời.

Não người là tổ hợp của 86 tỷ nơ ron thần kinh và các tế bào liên kết có nhiệm vụ truyền tải thông tin qua các kích hoạt sóng điện tích truyền qua hộp sọ.

Nhưng chính xác quá trình bộ não điều chỉnh suy nghĩ chúng ta như thế nào vẫn là một bí ẩn trong khoa học, theo Giáo sư Rafael Yuste, một nhà sinh học thần kinh ở đại học Colombia Mỹ. “Thách thức chính là làm thế nào chuyển hóa từ chất nền tế bào kết nối hữu hình trong não bộ đến thế giới thần kinh, suy nghĩ, trí nhớ, cảm xúc của con người”.

Để mở khóa cách thức hoạt động của não bộ, rất nhiều nhà thần kinh học trước đây đã coi bộ não con người như một chiếc máy tính. Với cách tiếp cận như vậy, bộ não tính toán và xử l‎ý đầu vào là dữ liệu và tri giác, thành sản phẩm đầu ra là hành vi của con người. Đây chính là nền tảng l‎ý thuyết cho lập luận truyền tải bộ não con người. Nếu như quá trình này được mã hóa, bộ não sẽ được sao chép vào máy tính cũng với trí thông minh cá nhân.

Đây là quan điểm của Tiến sĩ Ken Hayworth, một nhà thần kinh học với công việc ban ngày là mã hóa bộ não chuột tại Trung tâm Janelia ở Virginia, còn công việc ban đêm là vật lộn với bài toán về truyền tải bộ não con người. Ông Ken tin rằng việc vẽ được bản đồ Connectome – là sự kết nối phức tạp của tất cả tế bào nơ rôn thần kinh trong não người - chính là chìa khóa giải mã chúng ta là ai. Mặc dù ông chưa thể khẳng định chắc chắn.

 “Cũng giống như hệ nhị phân trong máy tính, tôi không quan tâm điều gì xảy ra, miễn là thông tin mà chứa trong những con số 0 và số 1 đó được chuyển hóa đến máy tính kế tiếp”. Ông nói tiếp, “Như vậy không có gì khác nhau nếu hệ thống Connectome hoạt động trong một cơ thể sinh học hay trong một cơ thể rô bốt điều khiển bởi mô phỏng máy tính”.

Tuy nhiên ông Ken là một người theo thuyết hiện thực. “Thật đáng tiếc là hiện nay chúng ta còn rất xa mới mã hóa được hệ thống Connectome của con người”, ông nói.

“Để hình ảnh hóa toàn bộ bộ não của một con ruồi, chúng ta cần ít nhất một đến hai năm. Thế nên để mã hóa toàn bộ bộ não con người với công nghệ hiện có là điều bất khả thi”.

Ngoài ra còn một thách thức khác về mặt lý thuyết. Ngay cả nếu chúng ta có thể tạo ra sơ đồ dây thần kinh não người, truyền tải bộ não yêu cầu phải đọc được hoạt động liên tiếp của các nơ rôn thần kinh.

Chính vì vậy Itskov có thể sẽ nhận được sự giúp đỡ bất ngờ.

Giáo sư Yuste là người mang dự án nghiên cứu nơ rôn thần kinh lớn nhất thế giới có tên Sáng kiến Bộ Não (Brain Initiative). Đây là một phần trong chương trình trị giá 6 triệu USD nhằm tìm kiếm cách chữa trị các bệnh về não như bệnh Alzheimer’s. Giáo sư Yuste đang cố gắng mã hóa cơ chế kích hoạt xúc tác liên tiếp của nơ rôn thần kinh trong não bộ.

”Chúng tôi mong muốn đo được tất cả các chuyển động đồng thời trong hệ thống nơ ron. Rất nhiều người cho rằng điều này là bất khả thi”.

Trong một nghiên cứu chưa được công bố, Yuste lần đầu tiên đã đưa ra được hình ảnh của tia điện thôi miên. Những tia điện này tạo ra hoạt động cho hầu hết vài nghìn nơ rôn của một trong những hệ thống thần kinh đơn giản nhất trong lịch sử tiến hóa. Hệ thống thần kinh giản đơn này của loài thủy tức không xương sống rất nhỏ có tên là hydra.

Yuste cho biết đây là một khám phá vô cùng thú vị nhưng hiện tại chúng tôi chưa thể nói cho các bạn hiểu hết ý nghĩa của sơ đồ thần kinh này. Điều này cũng giống như nghe một cuộc đối thoại bằng thứ ngôn ngữ bạn không hề biết.

Trong vòng 15 năm, Yuste hy vọng sẽ mã hóa – hay “phiên dịch” - được hoạt động của tất cả các tế bào thần kinh trong vỏ não của chuột. Nhưng mục tiêu cuối cùng vẫn là mã hóa hoạt động bộ não con người.

“Nếu bộ não người là một máy tính kỹ thuật số, và nếu bạn muốn tải bộ não lên máy tính khác, bạn cần có khả năng giải mã, hoặc là tải bộ não xuống trước đã. Tôi nghĩ Sáng Kiến Bộ Não là một bước cần thiết để việc chuyển tải được thực hiện”.

Tuy nhiên sáng kiến của Itskov vẫn vấp phải nhiều chỉ trích. Tại đại học Duke, một nhà thần kinh học đầu ngành, Giáo sư Miguel Nicolelis, cho rằng tính phức hợp của bộ não – là điều cấu thành nên con người là thực vật bậc cao – là không thể sao chép được.

“Bạn không thể mã hóa được trực giác, cũng như đặc tính thẩm mỹ; bạn cũng không thể mã hóa được cảm xúc yêu ghét”. Ông là người phát triển một bộ xương ngoài (exoskeleton) điều khiển não bộ giúp những người bị liệt có thể đi trở lại.

“Không có cách nào mã hóa bộ não xuống dưới dạng kỹ thuật số. Đơn giản là, để chuyển hóa sự phức hợp của bộ não thành các thuật toán là một điều bất khả thi.\"

\"Trong nhưng thế kỉ tới, tôi sẽ có nhiều cơ thể. Tri giác của tôi sẽ được chuyển từ cơ thể này sang cơ thể khác,\" theo Dmityr Itskov, Người sáng lập Sáng kiến 2045.

Ông Yuste cũng chưa tìm được lời giải chắc chắn về việc liệu bộ não có thể hoạt động như một máy tính và được sao chép. Tuy nhiên do khoa học nhân loại cũng chưa chứng minh được rằng truyền tải não bộ là bất khả thi, ông Yuste tin rằng xã hội cần chuẩn bị cho hệ quả xảy ra nếu sáng kiến của Itskov thành công.

“Con đường dẫn đến công nghệ nơ rôn thần kinh mới, theo l‎‎‎‎ý thuyết, cũng là con đường dẫn đến khả năng truyền tải não bộ con người.\"

Trong những thế kỷ tới, tôi dự dịnh sẽ có nhiều cơ thể. Một cái ở trên vũ trụ, một cái giống như ảnh ba chiều, và tri thức của tôi có thể được chuyển từ dạng này sang dạng khácDmitry Itskov

Truyền tải não bộ sẽ mang đến cho thế giới rất nhiều rủi ro.

“Nếu bạn có thể sao chép não bộ và truyền tải nó lên thành nhiều dạng vật chất khác nhau, trên nguyên tắc, bạn cũng có thể nhân bản bộ não”, ông Yuste nói. “Ngoài ra có nhiều yếu tố phức tạp khác, bởi họ có thể đối mặt câu hỏi căn bản nhất thế nào là con người”.

Anh Itskov thì tỏ ra lạc quan hơn: “Tôi sẽ trả lời câu hỏi về đạo đức bằng ‎chính lời Đạt Lai Lạt Ma nói với tôi khi tôi đến thăm ông vào năm 2013. Quan điểm của ông ‎là: chúng ta có thể làm bất cứ điều gì nếu mục đích là để giúp con người.\"

Nhưng lời quả quyết này là chưa đủ đối với ông Yuste, người trong ban thẩm định đạo đức của Dự án Não bộ.

“Tôi yêu cầu việc truyền tải não bộ nằm trong danh sách các chủ đề cần được thảo luận và suy xét kỹ càng”.

Trong khi đó, anh Itskov đã chuẩn bị cho cuộc sống trường sinh của mình. “Trong những thế kỷ tới, tôi dự dịnh sẽ có nhiều cơ thể. Một cái ở trên vũ trụ, một cái giống như ảnh ba chiều, và tri thức của tôi có thể được chuyển từ dạng này sang dạng khác”.

Ước tính có 107 tỷ người đã chết trước thời kỳ của chúng ta. Hiểu biết của loài người về não bộ sẽ có bước tiến rất lớn trong những thập kỷ tới. Vì vậy sẽ sớm sáng tỏ liệu sáng kiến của Itskov có thực sự mang tính cách mạng không, hay chỉ đơn giản là một giấc mơ mới nhất trong danh sách các giấc mơ bất khả thi của nhân loại.